Iz Srbije godišnje emigrira grad veličine Pirota

Migracije u Srbiji i na prostoru Zapadnog Balkana su se ubrzale kao posledica ekonomskih kretanja na koja utiču odnosi i stanje u najvećim državama i ekonomijama Evropske unije. Sa povećanjem broja emigranata i imigranata, u Srbiji se značajno menja i kontingent stanovništva. Zato se postavlja pitanje ko će postati građanin Evropske unije, kada jednom za to dođe vreme.

Koliko su posledice emigracije velike, može se razmatrati na osnovu rezultata analize „Troškovi emigracije mladih“ iz 2019. godine i metodologije obračuna godišnjih troškova i benefita usled emigracije stanovništva iz Srbije. Analiza je pokazala da, izraženo u novcu, Srbija godišnje trpi gubitak između 2,5 i 3 milijarde evra, usled emigracija ljudi u koje je ulagano kroz njihovo obrazovanje, kao i usled toga što više ne učestvuju u kreiranju bruto domaćeg proizvoda Srbije.

Razmatrane su i koristi koje su posledica emigracije i koje se ogledaju u stalnom porastu iznosa doznaka koje se šalju ka Srbiji. Metodologija koja je razvijena za Srbiju, primenjena je i na ostale zemlje Zapadnog Balkana i došlo se do podatka da region godišnje trpi gubitke od preko pet milijardi evra.

Iz Srbije godišnje emigrira jedan Bor ili Pirot

Istraživačko pitanje koje je posredno otvoreno analizom troškova emigracije, jeste broj emigranata iz Srbije na godišnjem nivou. Naime, ukrštanjem podataka iz međunarodnih izvora došlo se do procena da godišnje emigrira iz Srbije od 15.700 do 49.000 ljudi.

Tokom istraživanja domaći izvori nisu razmatrani, jer je nakon poređenja broja emigranata iz Srbije sa podacima koje daju izveštaji međunarodnih organizacija, poput OECD-a, zaključeno da su potpuno nerelevantni i nepotpuni. Nakon debate u javnosti i stručnim krugovima, dilema o broju emigranata je rešena objavljivanjem i tumačenjem prvih podataka Popisa stanovništva koje je Republički zavod za statistiku (RZS) sproveo u 2022. godini.

Predstavnici RZS-a su izneli procenu da godišnje iz Srbije emigrira od 25.000 do 27.000 ljudi, uz ogradu da je to istraživačka procena, a ne podatak koji se može izvesti iz rezultata Popisa stanovništva usled nepotpune uporedivosti Popisa iz 2022. godine sa Popisom iz 2011. godine. Uporedivost nije moguća usled metodološkog okvira koji je sada po prvi put implementiran, ali i drugih faktora kao što je učešće u Popisu iz 2022. godine Albanaca iz opština Preševo, Bujanovac i Medveđa.

Kasnijim potvrdama RZS ukazuje da je, u periodu od 2011. do 2022. godine, iz Srbije neto emigriralo oko 300.000 ljudi. No, trebalo bi razumeti da je broj ljudi koji je emigrirao iz Srbije veći od 300.000, jer se neto emigracija dobija kada se od broja emigranata oduzme broj onih koji su imigrirali u Srbiju.

U Srbiju godišnje imigrira jedna Raška ili Lebane

Kroz sveobuhvatnu analizu različitih migrantskih kontingenata iz Migracionog profila može se doći do uvida o broju stranih državljana koji su imigrirali u Republiku Srbiju, odnosno imigranata koji doprinose i privređuju u Republici Srbiji. Broj izdatih viza, kao i njihova struktura po različitim parametrima, može biti jedni od prvih, ali ne toliko čvrstih pokazatelja imigracija.

Imigracija ili doseljavanje predstavlja preseljenje u Republiku Srbiju iz neke druge države, koje traje ili se očekuje da će trajati duže od 12 meseci. Posmatrano prema prethodnoj opšte prihvaćenoj definiciji, imigrantska populacija u Srbiji se, u periodu od 2010. do 2021. godine, duplirala. U proseku je imigrantsku populaciju činilo 27.000 ljudi godišnje, ali je primetno da ne postoji konstantan rast, već da je broj imigranata u okviru imigrantske populacije izrazito varijabilan.

Takođe, posmatrajući broj odobrenja privremenog boravka za lica koja po prvi put borave u Srbiji, uočava se da se u istom periodu broj ovih lica gotovo utrostručio, sa oko 6.000 na 17.500. Ovo povećanje je, u najvećoj meri, posledica povećanog broja građana Kine i Turske koji su dobijali odobrenje za privremeni boravak u Srbiji zbog rada.

Ukoliko bi dobijanje državljanstva značilo da osoba boravi i privređuje u Srbiji, onda bi se kroz analizu broja novoprimljenih državljana koji pruža Ministarstvo unutrašnjih poslova, moglo u najvećoj meri objasniti koliko ljudi godišnje imigrira. Ipak, imigrant je neko ko boravi ili planira da boravi duže od 12 meseci u Republici Srbiji, pa je zaključak da svi koji dobiju državljanstvo Republike Srbije nisu imigranti.

Imigracija i emigracija, predstavljaju kompleksne procese koji obuhvataju brojne faktore koji ih pokreću, ali i procese koji ostavljaju nesagledive i nepredvidive posledice. U slučaju Srbije, emigraciona i imigraciona kretanja su značajna, što ukazuje da se kontingent stanovništva, tj. ljudi koji žive u Republici Srbiji, značajno menja kroz godine. Ovo dovodi do toga da, u ovom trenutku, ne možemo predvideti koliki će udeo trenutnih stanovnika Srbije postati građani Evropske unije u trenutku kada Srbija postane deo ove zajednice.

Celokupan tekst pročitajte na sajtu Instituta za razvoj i inovacije.

Autor teksta: Nenad Jevtović, diplomirani ekonomista (autorski tekst objavljen u Ivanić V. (ured.) Pametni regioni, Nacionalni konvent o Evropskoj uniji, 2023)

Foto: mana5280 on Unsplash