Kako su Irska, Južna Koreja I Španija postale ekonomskih giganti

Postoje i suprotni primeri, države i regije koje su bile siromašne kroz vekove pa su postale ekonomske, kulturne i naučne sile. Zapadna Evropa je većinu istorije bila periferija civilizovanog sveta, dok su središta bila u Kini, Indiji i na Bliskom Istoku.

Kao što postoje primeri država koje su u nekoliko decenija od relativno bogatih postale siromašne, postoje i primeri država koje su se u svega dve generacije uzdigle iz siromaštva i postale jedne od najbogatijih na svetu.

Irska je bila siromašna periferija Zapadne Evrope

Irska je jedan od novijih primera. Ne tako davno zaostala država na periferiji Zapadne Evrope, koja je primarno trgovala sa susednim Ujedinjenim Kraljevstvom, danas je jedno od svetskih industrijskih, naučnih i ekonomskih središta.

Google, Apple, Facebook, X (nekadašnji Twitter), Accenture i druge multinacionalne korporacije imaju svoja sedišta za Evropu upravo u Irskoj. To je stvorilo i probleme, posebno kod merenja BDP-a, jer dobit tih korporacija veštački podiže ekonomske pokazatelje (tzv. vilenjačka ekonomija).

Ali i ako se pogledaju izvoz, plate, nivo obrazovanja i drugi „stvarni“ pokazatelji, Irska je jedna od najrazvijenijih država u jednom od najrazvijenijih područja na svetu – u EU. To je postignuto u poslednjih tridesetak godina, a zbog impresivnog rasta u kratkom roku Irska se još naziva Keltskim tigrom.

Sve do početka 90-ih godina prošlog veka Irska je zapinjala u ekonomskom napretku. Postojao je realan rast plata, ali je on bio jako slab, praktično neprimetan. Uz to je rasla nezaposlenost, popevši se sa 6 posto 1973. na više od 16 posto do kraja 80-ih.

80-ih su političari pokušavali stimulisati ekonomski rast visokom državnom potrošnjom, dubokim budžetskim deficitom i zaduživanjem. To je imalo slabe rezultate, uz to što je rasla nezaposlenost i rast realnih plata je bio premali.

90-ih je prekinuta praksa prekomernog zaduživanja, smanjeni su porezi da bi se podstakle strane investicije, a decenije visokog ulaganja u obrazovanje su se konačno isplatile. Međunarodne korporacije su Irskoj iskoristile kao odskočnu dasku za Evropu, a mnoge su preselile i proizvodnju u nju da bi iskoristile visoko obrazovanu radnu snagu. Godišnji rast BDP-a je u drugoj polovini 90-ih iznosio blizu 10 posto.

Irska je počela izvoziti u ceo svet, ne samo kao pre u Ujedinjeno Kraljevstvo. Veliki ekonomski rast je doveo do useljavanja, velikim delom visoko kvalifikovane radne snage koja je dolazila da radi u brojnim međunarodnim kompanijama iz SAD-a, koje su došle u Irsku.

Južna Koreja je bila siromašnija od delova Afrike

Južna Koreja je bila jedna od najsiromašnijih država na svetu, siromašnija od velikog broja država/kolonija Afrike. Severna Koreja je zapravo većinu istorije bila industrijsko središte Koreje, dok je jug bio poljoprivredna zabit.

Ubrzo nakon kraja Drugog svetskog rata počeo je Korejski rat, koji je onemogućio razvoj države 50-ih godina prošlog veka. Ali ni 60-e nisu bile bolje, pa se BDP po stanovniku zadržao na 10-12 posto BDP-a po glavi stanovnika SAD-a. Tih decenija je Južna Koreja realno bila sličnija vojnoj diktaturi nego demokratiji.

Politikama koje su stavile naglasak na obrazovanje, izvoz i tehnološki razvoj dogodio se veliki rast 70-ih i 80-ih, uz niske poreze, minimalnu socijalnu državu, ali i veliko uplitanje države u ekonomiju, posebno kroz subvencije. Taj model se opisuje i kao državni kapitalizam ili korporatizam. Južna Koreja je postala jedan od Azijskih tigrova.

počinje Azijska finansijska kriza, ali se država oporavlja u nekoliko godina. Do tada je već dostigla nivo od 50 posto BDP-a po stanovniku SAD-a. Rast se nastavio nakon oporavka od azijske finansijske krize krajem 90-ih, a danas je Južna Koreja otprilike na 70 posto BDP-a po stanovniku SAD-a, s brojnim parametrima (obrazovanje, zdravstvo, životni vek…) u kojima prednjači.

Ekonomsko čudo Španije

Ne toliko siromašna kao Južna Koreja u prvoj polovini prošlog veka, Španija nije ništa manje impresivna. Danas je zaboravljeno, ali 60-e godine su bile period španskog ekonomskog čuda. Ekonomski rast joj je u to vreme bio drugi najveći na svetu, nakon Japana.

Razlog zbog kojeg se puno manje piše o španskom ekonomskom čudu verovatno leži u tome što je u to vreme vladao diktator Francisco Franco. Ekonomski oporavak nakon završetka Drugog svetskog rata bio je slab, a naglasak na samodostatnost, koju je tada Franco forsirao, nije dovodio do ekonomskog rasta.

Zbog toga Franco postavlja tehnokrate, koji napuštaju politike samodostatnosti, liberalizuju trgovinu i poslovanje. Političke slobode su ostale minimalne, ali se radikalno šire ekonomske slobode. Država je zadržala kontrolu nad nekim bitnim industrijama, kao što je automobilska, ali je opšta ekonomska liberalizacija dovela do više stranih i domaćih ulaganja, masovnog turizma, širenja nekretninskog sektora.

Stabilizacionim planom iz 1959. godine, koji je donela nova tehnokratska vlast, ukinute su barijere na međunarodnu trgovinu (uvoz), smanjena je državna potrošnja i ukinute kontrole cena. S obzirom na to da je država još uvek imala snažnu kontrolu nad ključnim industrijskim kompanijama, i ovaj pristup se može opisati kao mešavina ekonomskih liberalnih politika uz neke državne intervencije, oblik korporatizma ili državnog kapitalizma.

Siromaštvo nije sudbina

Istina je da je svaka danas bogata država nekada bila siromašna. Siromaštvo je početno stanje svakog društva, ali se razlikuju po tome da li su ili nisu uspela da pronađu put do bogatstva. Svako društvo koje svoju nerazvijenost opravdava nekom istorijskom nepravdom samo traži izlike, piše Index.hr.

Rat nije opravdanje jer su brojne države i po nekoliko puta potpuno razrušene u ratu pa su se ekonomski oporavile. Kolonijalizam nije opravdanje jer su neke bivše kolonije danas bogatije od svojih nekadašnjih kolonizatora, dok su druge ekonomski nazadovale nakon sticanja nezavisnosti.

Manjak prirodnih sirovina je loše opravdanje jer su neke od najbogatijih država danas njima siromašne, a ni obilje prirodnih resursa nije opravdanje (tzv. prokletstvo resursa) jer postoje visokorazvijene države s razvijenom industrijom koje imaju puno prirodnih resursa (primerice Norveška).

Ekonomski razvoj je dostupan svima. Osim tri nabrojane zemlje još se može spomenuti Kina, Singapur, Tajvan, Norveška, Italija, Švajcarska itd. Na kraju, ni bogatstvo ni siromaštvo nisu sudbine država i naroda, nego najviše od svega (ne is

PROČITAJTE KLIKOM OVDE NAJVAŽNIJE AKTUELNE VESTI