Ko je bio Sveti Stefan?

Prva krsna slava u godini – Stefandan, obeležava se trećeg dana Božića i posvećena je Svetom Stefanu Prvomučeniku, koji je poznat i kao Sveti Stefan arhiđakon. Po julijanskom kalendaru slavi se 9. januara i predstavlja krsnu slavu Republike Srpske, a bio je i krsna slava srednjovekovne srpske dinastije Nemanjić.

Stefan je činio mnoga čuda, pomagao je ljudima, a o njegovim dobrim delima možemo čitati u Novom zavetu Svetog pisma. Posle stradanja i vaskrsenja Isusa Hrista, Sveti Stefan je dokazivao Jevrejima, svojim sunarodnicima, da su oni zaista ubili Mesiju, očekivanog toliko vekova.

Jevreji su osporavali Stefanova učenja, ali je Stefan uvek pobeđivao u debati. Besni zbog ovog poniženja, podmitili su lažne svedoke koji su tvrdili da je Stefan propovedao bogohuljenje protiv Mojsija i Boga, a onda su su ga odveli pred Sanhedrin, vrhovni pravni sud jevrejskih staraca.

Na suđenju Sveti Stefan je odlučno i argumentovano pobijao jednu po jednu klevetu lažnih svedoka. Izložio je, jasno i sa velikim poštovanjem, celu istoriju Izraela od Avrama, koji je prvi dobio obećanje o dolasku Mesije (Isusa Hrista) do Mojsija, o kojem je govorio sa velikim strahopoštovanjem i uvažavanjem.

Međutim, istina o Mesiji još više je razgnevila jevrejske poglavare. U tom uzavrelom trenutku, Arhiđakon Stefan pogleda u nebo i to što je ugledao objavi svima prisutnima: „Evo, vidim nebesa otvorena i sina čovečjeg gde stoji s desne strane Boga.“ To je razbesnelo sve njegove sudije, pa su naredili da ga izvedu iz grada i kamenuju do smrti.

Stefan se pomolio da Gospod primi njegov duh i da njegovim ubicama bude oprošteno, pa je pao na kolena i „zaspao“. Imao je nešto više od 30 godina kada je ubijen, a poslednje reči su mu bile „Gospode, ne uračunaj im greh ovaj“. Smatra se prvim hrišćaninom koji je stradao zbog vere, pa je nazvan i Prvomučenik Stevan.

Među prisutnim mučiteljima bio je i Stefanov rođak Savle, koji je ćutao. On se kasnije iskreno pokajao, spoznao istinu o Gospodu Isusu Hristu i ostatak života proveo kao apostol Pavle, propovedajući hrišćanstvo i osnivajući crkvene zajednice.

Tačno mesto Stefanovog kamenovanja nije pomenuto u Novom zavetu, a postoje dve različite teorije: prema jednoj to se dogodilo kod severne kapije Jerusalima, a prema drugoj kod istočne.

Kada su Jevreji kamenovali Stefana, daleko na jednom uzvišenju stajala je Presveta Bogorodica, sa Svetim apostolom Jovanom Bogoslovom, posmatrajući mučeništvo ovog prvog mučenika za istinu njenog sina Isusa Hrista i moleći se Bogu za njegovu dušu.

Posle kamenovanja, Jevreji su Stefanovo telo ostavili da ga pojedu psi. Međutim, njegovo telo krišom je posle dva dana uzeo i sahranio na svom imanju u jednoj pećini jevrejski knez Gamalil koji je u tajnosti ispovedao hrišćanstvo, a njegove mošti su pronađene blizu Jerusalima 415. godine. Tada su mošti svečano prenete na Sion i tu sahranjene, a kasnije su prenete u Carigrad, gde i danas počivaju. Otkriće i prenos moštiju Svetog Stefana slavi se kao praznik 15. avgusta.

Sveti Stefan je veoma poštovan među Srbima. Stefandan je bila krsna slava Nemanjića, a potom i Stefana Tvrtka I Kotromanića čija je baba po ocu bila Nemanjić, čerka kralja Dragutina, brata kralja Milutina. Tvrtko je imao pretenzije na srpski presto želeći da zavlada Prizrenom, pa se zbog toga krunisao za kralja u Mileševi nad grobom Svetog Save i uzeo titulu “kralj Srba Bosne, Primorja i Zapadnih strana”.

Tvrtko je ispred svog imena dodao ime Stefan, po uzoru na sve Nemanjiće. Naime, rodonačelnik dinastije Nemanja bio je prvi vladar koji je svom imenu dodao ime Stefan. Kasnije je svaki vladar iz loze Nemanjića dodavao ovo ime, što zbog tradicije, što zbog značenja.

Dodavanje imena Stefan, vladarskom imenu, simbolizovalo je poštovanje osnivača dinastije i potvrdu prava vladara na vladanje. Stefan je zapravo titula i može se posmatrati kao sinonim za reč kralj/car.

Sveti Stefan se kod prvih Nemanjića nalazio na reversu vladarskog pečata, kao i na kovanicama novca. Za vreme kralja Milutina uveliko je kovan novac u rudnicima, pa je na srebrnom dinaru predstavljen Milutin levo i Sveti Stefan desno.

Stefandan je takođe bila i krsna slava srpske srednjovekovne plemićke porodice Branković.

Prvo ime Herceg Novog je bilo Sveti Stefan, kada je i osnovan 1382. godine u sastavu Kraljevine Bosne za vreme vladavine kralja Stefana Tvrtka I Kotromanića. Tvrtko je u jednoj povelji naveo da je ovom svetitelju posvetio novosagrađeni grad i nazvao ga Sveti Stefan.

Ostrvo Sveti Stefan u Crnoj Gori dobilo je ime po crkvi posvećenoj Svetom Stefanu Prvomučeniku koja je bila sagrađena na ostrvu 1464 godine.

Sveti Stefan je i krsna slava Republike Srpske koja je i nastala na Stefandan, 9. januara 1992. godine.

Pogledajte u galeriji neke od crkava posvećenih Svetom Stefanu:

Srpski narod je Svetom Stefanu posvetio više desetina hramova, među kojima su Manastir Slanci iz 13. veka, Crkva Svetog Prvomučenika Stefana, poznatija kao Lazarica, u Kruševcu, koju je podigao knez Lazar u 14. veku, Crkva Svetog arhiđakona Stefana u Sremskoj Mitrovici, Crkva Svetog Stefana u Velikom selu, dve crkve posvećene Svetom Stefanu na ostrvu Sveti Stefan i mnoge druge.

Svetoj Petki se treba moliti na ovaj način: