ovo su domaće serije inspirisane istorijskim događajima

Istorija je oduvek bila inspirativna filmskim stvarocima, te su neretko pojedine događaje, u želji da ih sačuvaju od zaborava, beležili na filmsku traku.

Poslednja u nizu istorijskih serija je „Sablja“ čija se premijera očekuje u subotu 2. novembra na prvom programu RTS-a od 20 časova. Ova serija se bavi ubistvom premijera Srbije Zorana Đinđića koje je 2003. godine potreslo Srbiju, ali i događajima koji su prethodili i odigrali se nakon atentata.

Da je istorija uvek zanimljiva gledaocima svedoči i činjenica da je ovo ostvarenje samo na osnovu trejlera izazvalo veliko interesovanje evropskih televizijskih kuća, kao i najvećih svetskih filmskih distributera.

Dok iščekujemo prvu epizodu, prisetili smo se 8 domaćih istorijskih serija. Neke od njih su zgrozile gledaoce, dok su druge pokupile sve simpatije publike.

Mini-serija „Porodica“ Bojana Vuletića o poslednjim danima režima Slobodana Miloševića i ključnim momentima koji su prethodili njegovom hapšenju premijerno je prikazana 2021. godine.

Već od uvodne špice, goreli su Tviter i Fejsbuk, a ni pozitivni komentari nisu izostajali i odlična gledanost, što svedoči o načinu na koji je urađena ova priča, nastala iz Fajerflaj produkcije i uz podršku „Telekoma Srbije“.

Glavni tok radnje se odvija oko 2001. godine, a prati poslednjih 48 sati zajedničkog života Slobodana Miloševića sa porodicom na slobodi do momenta njegovog hapšenja i kasnijeg izručenja Haškom tribunalu.

Pod opsadom policije, novinara i demonstranata, porodica Milošević i njihovi prijatelji i saradnici, nalaze se u vili Mir na Dedinju, bez ikakve kontrole nad situacijom, a nepredvidljive ljudske reakcije izlaze na površinu.

Krajem 2013. godine na RTS je emitovana još jedna serija koja je inspirisana istorijskim događajima – „Ravna gora“ Radoša Bajića.

Originalno je zamišljena kao prvi deo trodelnog ciklusa pod naslovom „Dramska trilogija 1941 – 1945“, a koji je trebalo da se bavi istorijom Srbije i srpskog naroda za vreme Drugog svetskog rata, a sa posebnim naglaskom na četničko-partizanski sukob.

Prvi deo je radnjom bio smešten neposredno posle Aprilskog rata 1941. godine i sloma Kraljevine Jugoslavije, te prikazivao kako se u Srbiji stvaraju dva suparnička pokreta otpora protiv nemačke okupacije – četnici pod vodstvom Draže Mihailovića (koga glumi Nebojša Glogovac) i partizani pod vodstvom Josipa Broza Tita (koga glumi Dragan Bjelogrlić).

Serija je izazvala veliku pažnju u samoj Srbiji, ali i velike kontroverze u susednim državama, gde se često optuživala za istorijski revizionizam, odnosno pokušaje da se „sa pozicija srpskog nacionalizma rehabilituje četnički pokret“.

Glumci Gorica Popović, Ljiljana Stjepanović, Nebojša Glogovac i Lazar Ristovski bili su zadovoljni serijom „Ravna gora“. Dramski umetnici smatraju da se Radoš Bajić kao autor držao istorijskih činjenica i da nije naklonjen više četnicima nego partizanima, kao što se u poslednje vreme tvrdi u javnosti.

– Cela priča nije navijačka. Izuzetno mi se dopada što je okrenuta tako da se shvati jedna i druga strana i to kako je došlo do najveće i najružnije pošasti tog bratoubilačkog rata, u kome se sprski narod podelio na partizane i četnike. Autor je pokazao apsolutno razumevanje za obe ideje – rekao je ranije Glogovac, koji je igrao Dražu.

Snimanje serije je posle prve sezone bilo prekinuto. Bajić je umesto dve planirane sezone 2015. godine kao nastavak snimio celovečernji film pod naslovom „Za kralja i otadžbinu“.

Radoš Bajić predstavio je prošle godine predstavio još jedno ostvarenje, koje se bavi tematikom Drugog svetskog rata i četničkim pokretom, a u pitanju je film „Heroji Halijarda„, a uskoro se očekuje i serija „Vazdužni most“.

Film govori o spasavanju američkih pilota u Drugom svetskom ratu, dok kritičari kažu da je na delu pokušaj promocije četničkog pokreta.

Ovo ostvarenje našlo se na meti kritika, nakon što je trejler za film prikazan na Sarajevo film festivalu. Autorska ekipa optužena je za veličanje četničkog pokreta i reviziju istorije.

Sam naslov filma „Heroji Halijarda” pokreće niz pitanja, između ostalog na koji način su prikazani realni istorijski događaji udaljeni osam decenija od savremenih zbivanja, ali i dalje značajni za kulturu sećanja srpskog naroda.

Optužbe za revizionizam pokrenute su i pre nego što je film prikazan. Jedan deo javnosti ističe nedopustivo „veličanje četništva” koje zauvek mora da zadrži obeležja izdajničko-zločinačke organizacije, drugi ukazuje na revizionizam u smislu umanjenja, pa čak i izostavljanja uloge generala Mihailovića i Jugoslovenske vojske u Otadžbini u spasavanju i evakuaciji savezničkih avijatičara piše istoričar dr Miloš Timotijević u svom blogu.

– Oba stava nemaju oslonac u sadržaju filma i svako ko bude pogledao „Heroje Halijarda” imaće priliku da se uveri u besmislenost takvih optužbi.

Ipak, takvi stavovi nisu neuobičajeni. Filmsko prikazivanje istorijskih tema koje ideološki i politički polarizuju društvo, uvek se nalazi pod posebnim nadzorom javnosti. Brojni ljubitelji prošlosti, najrazličitiji aktivisti sećanja i publicisti uvek se bore za izbor tema, ličnosti i događaja iz istorije koji omogućava pozitivan doprinos njihovom ideološko-političkom interesu u sadašnjosti – istakao je ranije istoričar dr Miloš Timotijević i dodao:

– Objektivna „istorijska stvarnost“ događaja samo je neophodna osnova za njegovo kasnije uvođenje u javni memorijski kulturni sistem (izbor događaja, uobličavanje informacija, određivanje emocionalnog intenziteta sećanja), čija se struktura utemeljuje na principima selektivnosti, sintetisanja i heroizacije.

Takav postupak podrazumeva prevazilaženje racionalnog istoriografskog tumačenja događaja i izuzimanje iz vremena prolaznosti i zaboravljanja, a potom uzdizanje u moralizovano metafizičko vreme večnog sećanja.

Zato je zalaganje za „objektivno” prikazivanje prošlosti u diskursu publicista, posebno kada su u pitanju događaji iz Drugog svetskog rata, najčešće deo zalaganja za isticanje „svoje istine”.

Ovo je poslednja uloga Žarka Lauševića koji je preminuo ubrzo nakon što se pubolici poklonio na premijeri u MTS dvorani.

Još jedno ostvarenje koje se bavi Drugim svetskim ratom, ali iz malo drugačijeg ugla je serija „Vera“ u režiji Nedeljka Kovačića.

Ova serija je špijunski triler s elementima melodrame inspirisana istinitom pričom o srpskoj Mata Hari, Veri Pešić (1919-1944), špijunki iz vremena Drugog svetskog rata.

Serija se drži ženske vizure i obrađuje položaj žene u muškom svetu – kako tradicionalno balkanskom, tako i profesionalno špijunskom.

U lavirintu špijunskih igara na Balkanu, od Beča do Carigrada, Vera Pešić opstaje među jugoslovenskim, nemačkim i britanskim špijunima s dvostrukim i trostrukim agendama, sama, bez ideologije, ali odlučna da se bori i preživi.

Paralelno sa akcionom, špijunskom linijom radnje, fokus priče je na Verinoj intimnoj, psihološkoj drami u kontekstu tajne njenog porekla, koja formira njene odnose s muškarcima u privatnom životu i špijunskoj karijeri.

Naslovna rola poverena je maestralnoj Jovani Stojijković koja je u razgovoru za Kurir otkrila kako je doživela ovu junakinju.

– Vera je agent i u tom smislu je slična Džejmsu Bondu, ali u konstekstu ličnosti je nešto sasvim drugačije. Vera je samo devojčica koja je došla iz Sijarinske banje i izgubljena je, ali će postati opasan igrač – rekla je ranije Jovana za Kurir.

„Aleksandar od Jugoslavije“

Serija „Aleksandar od Jugoslavije“ Zdravka Šotre u 15 epizoda zasnovana na istoimenom romanu Vuka Draškovića obuhvatila je period od 1918. do 1934. godine.

Serija je obuhvatila sve važne događaje počev od stvaranja Kraljevine SHS, preko brojnih političkih previranja u međuratnom periodu, koje su 1929. godine uslovile promenu imena države u Kraljevina Jugoslavija, do 1934. godine kada je u Marselju ubijen kralj Aleksandar.

Naslovnu ulogu tumači Ljubomir Bulajić kao kralj Aleksandar I Karađorđević i Tamara Aleksić kao kraljica Marija Karađorđević.

Ostale role poverene su ekipi koju čine: Irfan Mensur, Petar Strugar, Branislav Lečić, Žarko Laušević, Voja Brajović, Nikola Kojo, Goran Šušljik, Sloboda Mićalović, Nada Macanković, Nataša Ninković, Nela Mihailović, Danica Maksimović, Anica Dobra, Jelica Sretenović i drugi.

Ipak, ni ova serija nije prošla bez kritika, ali ovoga puta reditelj nije okrivljen zbog radnje serije, već zbog načina na koji je snimljena i glumaca. Kako se tada pisalo na mrežama ovo ostvarenje smatrano je najvećim promašajem u domaćoj kinematografiji.

Kritičar Đorđe Bajić dao je svoje viđenje serije, koji neće više gledati.

– Što se novog Šotre tiče – biću veoma sažet. Pogledao sam prvu epizodu i shvatio da nemam snage za dalje. Nije to za mene. Serija liči na neki kranje bizarni hibrid video-instalacije i školskog programa. Replike koje junaci izgovaraju liče na nešto prepisano iz enciklopedije, svi glumci recituju (čak i oni za koje pouzdano znam da znaju odlično da glume) i ja jednostavno nemam snage da se na duže staze bavim takvom vrstom sadržaja. Osim ovoliko koliko sam se bavio u ovom postu.

Što se gospodina Šotre tiče, čovek će još malo pa zagaziti u desetu deceniju. Činjenica da je u tim godinama aktivan je vredna određene vrste divljenja, ali ipak… Zašto Vitezovića i Sremca menjati Draškovićem? ZAŠTO??? Ako je kod Šotre nešto valjalo od „Zone Zamfirove“ do danas, onda je to bila njegova poslovična nepretencioznost. Otkud sad potreba za istorijom, pa još kroz Vukovu prizmu? Okej… Toliko o tome. Odoh da gledam „Kaljave gume“ – poručuo je Bajić na svom Fejsu.

„Kraj dinastije Obrenović“

Karađorđevići nisu jedina kraljevska porodica koja je doživela ekranizaciju. Pre skoro tri decenije premijerno je prikazana serija „Kraj dinastije Obrenović“ Save Mrmaka.

Serija dočarava politička dešavanja u životu Srbije od 1899. godine do majskog prevrata, 29. maja 1903. kada su kralj Aleksandar Obrenović i kraljica Draga Obrenović ubijeni, a na presto doveden kralj Petar I Karađorđević.

Serija ima 12 epizoda, od kojih su za prvih 10 korišćeni pouzdani istorijski izvori, a za poslednje dve, u kojima je opisan sam prevrat, scenario je, opravdano, delimično proizvoljan.

Neki bitni istorijski događaji iz obuhvaćenog perioda su izostavljeni, poput susreta kralja Aleksandra i ruskog ministra inostranih poslova, grofa Lamsdorfa, u Nišu krajem 1902. godine. No, interesantno, većina događaja iz druge polovine 1901. i prve polovine 1902. godine nije prikazana.

Scenarista Radomir Putnik maestralno je radnju predočio iz nekoliko uglova a da nijedan ne bude dominantan, pa je kralja Aleksandra Obrenovića i kraljicu Dragu uspeo da predstavi i kao autoritativne vladare, ali i kao ljude koji su samo podlegli svojim unutrašnjim porivima.

Naslovne role bile su poverene Ljiljani Blagojević i Tihomiru Staniću koji su osvojili nagradu za najbolji glumački par na Filmskim susretima u Nišu 1995. godine.

„Vuk Karadžić“ i „Karađorđeva smrt“

Povodom dva veka od rođenja Vuka Karadžića, snimljena je istoimena serija u produkciji Televizije Beograd 1987. godine.

Režirao ju je Đorđe Kadijević, po scenariju koji je napisao književnik Milovan Vitezović, a naslovna rola poverena je Predragu Mikiju Manojloviću.

Serija prati život i rad prosvetitelja i reformatora srpskog jezika Vuka Karadžića (1787-1864), kao i srpsku nacionalnu i kulturnu revoluciju tokom 19. veka, čiji je Vuk Karadžić bio savremenik, kao aktivan učesnik i svedok.

Reditelj, istoričar umetnosti i likovni kritičar Đorđe Kadijević je ekranizovanje srpske nacionalne istorije započeo još 1983. godine dvodelnom televizijskom dramom „Karađorđeva smrt“.

Ova drama doživela je veliki uspeh kod publike. Glavne uloge Karađorđa i Miloša Obrenovića poverene su glumcima Marku Nikoliću i Aleksandru Berčeku (ova podela zadržana je i u seriji Vuk Karadžić).

Potom je usledio rad na seriji o prosvetitelju i reformatoru srpskog jezika Vuku Karadžiću, čiji je životni put bio više nego trnovit. Pored njegovog života serija veoma slikovito prikazuje i ključne događaje iz vremena srpske nacionalne revolucije, sa početka 19. veka, kao i stvaranje srpske nacionalne države.

Scenarista Milovan Vitezović je više od pet godina pisao scenario za ovu seriju, dok je samo snimanje trajalo pune četiri godine, od 1983. do 1987. godine. Serija je imala veliku podršku, pogotovo materijalnu, od strane Odbora za proslavu 200 godišnjice rođenja Vuka Karadžića, na čijem se čelu nalazio Dušan Čkrebić. Prva epizoda serije „Rodni Jadar“ emitovana je 8. novembra 1987. godine na dan kada je rođen Vuk Karadžić.

Na predlog književnika Umberta Eka serija je dobila nagradu Gran-pri Evrope na festivalu u Rimu. Serija „Vuk Karadžić“ se smatra jednom od najboljih TV serija snimljenih na ovim prostorima, a uz TV seriju „Aleksa Šantić“ je najbolja istorijska serija snimljena u vreme postojanja SFR Jugoslavije.

„Nemanjići – rađanje Kraljevine“

Malo je stvari u Srbiji oko kojih se digla tolika prašina kao oko “Nemanjića”.

Prva epizoda serije koju je pratilo možda najviše kontroverzi prikazana je u novogodišnjoj noći 2018. godine. Budući da predstavlja najveći produkcijski poduhvat u istoriji srpske televizije jer je za nju angažovano 218 glumaca i 2700 statista, a snimana je na više od 200 lokacija, publika je imala i velika očekivanja.

Serijalom koji je obuhvatio 200 godina vladavine najuticajnije srpske srednjovekovne dinastije obeležava se 800 godina od nastanka Kraljevine Srbije i krunisanja Stefana Prvovenčanog.

Projekat nastao u režiji Marka Marinkovića, a po scenariju Gordana Mihića i produkciji Radio Televizije Srbije.

Nakon pilot epizode reakcije su uglavnom bile negativne posle višemesečnih iščekivanja. Kritike su uglavnom bile vezane za jezik kojim se govori u seriji, efekte i spornu glumu.

Iako je serija hvaljena i zbog toga što je na njoj radio čitav tim stručnjaka iz raznih oblasti, u epizodama se, nažalost, to nije videlo. Pojavljivala se hrana koja se tada jednostavno nije jela, voće koje se nije uzgajalo, oružje koje se nije koristilo, termini koji nisu postojali.

Izdavajamo nekoliko njih:

– Lik Bogoljuba Mitića u jednoj epizodi jede cicvaru nekoliko vekova pre nego što je kukuruz donet u Evropu.

– Stefan Prvovenčani nutka papskog izaslanika malinama (i to se u sceni, jako potencira). U Srbiji malina je počela da se gaji 1880. godine prvo kao ukrasna biljka, a robna prozvodnja počela je tek oko 1920. godine.

– Vizantijsko carstvo je istorijski termin koji se koristi kako bi se opisalo helenizovano Rimsko carstvo iz doba pozne antike i srednjeg veka. Naziv Vizantija nastao u 16. veku zahvaljujući zapadnoevropskim humanistima, pa Nemanjići u 12. veku svakako ne bi mogli da koriste ovaj termin već bi govorili Romejsko carstvo.