Stara srpska reč za sapun

Reč sapun je latinskog porekla, mada je moguće da potiče iz keltskih jezika. Dok nije ušla u srpski, u ovim krajevima koristio se jedan stari slovenski naziv.

Latinska reč „sapo“ prvi put se pominje u delu „Poznavanje prirode“ rimskog pisca Plinija Starijeg. Od nje je izvedena „saponis“, da bi se kasnije u praslovenskom jeziku pojavio pojam „saponъ“. Većina današnjih evropskih jezika ima sličan naziv za sapun.

Dok nisu čuli latinski naziv, stari Sloveni su najverovatnije koristili reč „lug“ kako bi opisali sredstvo za pranje. Lug je pepeo drveta, koji bi se, pomešan sa vrelom vodom, koristio kao sredstvo za higijenu. Ova reč očuvala se u mnogim slovenskim jezicima do današnjih dana. Iz nje je izvedena i „lužnica“, posuda za pranje rublja.A znate li koja se još reč koristila u našim krajevima pre nego što je, pretpostavlja se u 17. veku, stigao pojam sapun? U starim srpskim tekstovima pronaći ćete reč „milo“ – od glagola „miti, mijem“, ili na praslovenskom „мыть„. Taj stari slovenski glagol sačuvan je u reči „umivati“.

Reči „milo“ i „lug“ koristile su se paralelno, ali je prva označavala nešto drugačiju supstancu – najverovatnije mešavinu životinjske masti i pepela koja je bila gušća od luga.

U današnjem ruskom jeziku umesto sapuna čućete „мыло“, u slovačkom, češkom i poljskom postoji „mydlo“, u slovenačkom, bugarskom i makedonskom – „milo“. Pronaći ćete je i u istočnim krajevima Srbije, prema granici sa Bugarskom, kao i u nekim delovima Hrvatske i Bosne. Dok ne ode u zaborav.

Pominje se i kod Vuka Karadžića u „Srpskom rječniku“: milo – cijeđ. Interesantan podatak je i da se u 19. veku za umivaonik koristio naziv „rukomije“: „Posle užine se umivaju. Pri umivanju nevjesta drži maramu te svakoga, pošto se otare, u ruku poljubi, a on turi u rukomiju po kakav novac, kao: dukat, talijer ili tri cvancike.“

(Espreso/blic žena/prenela PV)